Slaap is geen luxe maar een levensvoorwaarde

Internationale Dag van de Slaap
Datum: vrijdag 18 maart 2022

World Sleep Day (Internationale Dag van de Slaap) vindt jaarlijks plaats op de vrijdag voordat de lente begint. In 2022 is de ‘Internationale Dag van de Slaap’ op vrijdag 18 maart. Op deze dag staan slapen en zaken die met slapen te maken hebben, zoals gezondheid en alertheid, centraal.

Hoewel deze dag meer leeft in België, waar het een ware ‘uitslaapdag’ is geworden, wordt in Nederland vooral aandacht gevraagd voor de gevolgen van slechte nachtrust en de aandoeningen die slechte nachtrust kunnen veroorzaken.

Graag nemen we je mee op reis over slaap, slaapstoornissen en tips om beter en dieper te slapen.

Heb je dat ook wel eens? Sommige mensen raken met hun hoofd het kussen en ze slapen. Anderen staren urenlang naar het plafond.

Slapen doet iedereen. Maar wat is slaap eigenlijk? Slaap is geen luxe maar slaap is een levensvoorwaarde. En wat hebben de hersenen ermee te maken? Slaaponderzoekers zijn het erover eens; een goede nachtrust is essentieel voor gezonde hersenen. Wel kunnen mensen nogal verschillen in het aantal uren slaap dat ze nodig hebben om overdag goed te functioneren en gezond te blijven. Hoewel we over het algemeen lang genoeg slapen, zijn we helaas geen goede slapers.

Deze blog beschrijft wat slaap is, hoe de hersenen slaap reguleren, en hoe een gezond slaappatroon is te bevorderen.

Wat is nu eigenlijk slaap?

Slaap is de huishoudster van het brein. Het zorgt ervoor dat alle systemen in het lichaam weer gesynchroniseerd worden. Zowel het brein als het lijf verouderen versneld bij te weinig slaap. Na één nacht met slaapgebrek presteer je al minder. Ook verstoort het belangrijke hormonen zoals insuline, waardoor je meer trek krijgt in (kunstmatig) zoet. Ook krimpt de prefrontale cortex door chronisch slaapgebrek, waardoor je minder goed in staat bent om de juiste beslissing te maken (en mogelijk weer tot veel te laat blijft doorwerken, waardoor je in een negatieve vicieuze cirkel belandt).

Waar bestaat slaap uit?

Slapen kent verschillende stadia en de verschillen tussen deze stadia is groot. Zoals je met lopen kunt variëren van wandelen tot hele intensieve interval, heb je ook in je slaap verschillende ‘gedaantes’.

1. Het eerste stadium is de lichte slaap, een overgangsfase tussen wakker zijn en slapen. In dat stadium word je snel wakker, en je spieren en ogen bewegen nog.
2. Fase twee is ietsje dieper en wordt gekenmerkt door tragere oogbewegingen die uiteindelijk helemaal stoppen, een daling van de lichaamstemperatuur.
3. Tijdens fase drie begint de langzamegolfslaap (die ook wel deltaslaap wordt genoemd), wat in de hersenen resulteert in zeer langzame deltagolven met een hoge amplitude – volkomen anders dan de hoogfrequente bètagolven wanneer je wakker bent. Dit derde stadium is de diepste slaap, waarbij de ogen en spieren bijna niet meer bewegen en iemand niet makkelijk wakker wordt.
4. De vierde en laatste slaapfase is de remslaap, die gekenmerkt wordt door snelle oogbewegingen. Tijdens dat stadium, dat ongeveer anderhalf uur nadat je in slaap valt, begint, wordt je ademhaling oppervlakkiger en sneller (lees je mee als je in de nacht je ademfrequentie meet). Je bloeddruk stijgt en je hartslag versnelt, terwijl die tijdens de eerdere fasen juist daalden en vertraagden, en de frequentie van de hersengolven neemt toe en gaat meer lijken op het patroon van wanneer je wakker bent. Je spieren zijn in feite verlamd. Tijdens de remslaap droom je en als je tijdens deze fase wakker wordt, is de kans groot dat je je droom ook herinnert.

In een goede nacht komen alle slaapfasen langs en je doorloopt elke cyclus drie tot vijf keer per nacht, waarbij de remslaap in elke cyclus steeds wat langer duurt. De remslaap duurt in de eerste ronde maar een minuut of tien en loopt gedurende de nacht op naar een uur.

De hoeveelheid diepe slaap neemt overigens wel af als mensen ouder worden, omdat mensen dan steeds minder diep gaan slapen. Logisch vanuit evolutionair perspectief, want gevaar moet je eerder opmerken om op tijd te kunnen vluchten (want je bent veel minder snel dan iemand van 18 jaar).